चाणक्यनीति प्रथम अध्याय: संशोधनहरू बीचको भिन्नता

प्रणम्य शिरसा विष्णुं त्रैलोक्याधिपतिं प्रभुम् ।<br>

नानाशास्त्रोद्धृतं वक्ष्ये राजनीतिसमुच्चयम् ।।१।।<br>

<br>

अधीत्येदं यथाशास्त्रं नरो जानाति सत्तमः ।<br>

धर्मोपदेशं विख्यातं कार्याऽकार्य शुभाऽशुभम् ।।२।।<br>

<br>

तदहं संप्रवक्ष्यामि लोकानां हितकाम्यया ।<br>

येन विज्ञानमात्रेण सर्वज्ञत्वं प्रपद्यते ।।३।।<br>

<br>

मूर्खशिष्योपदेशेन दुष्टास्त्रीभरणेन च ।<br>

दुःखितै सम्प्रयोगेण पण्डिताेऽप्यवसीदति ।।४।।<br>

दुष्टाभार्या शठं मित्रं भृत्यश्चोत्तरदायकः ।<br>

ससर्पे च गृहे वासो मृत्युरेव नः संशयः ।।५।।<br>

<br>

आपदर्थे धनं रक्षेद्दारान् रक्षेध्दनैरपि ।<br>

आत्मानं सततं रक्षेद्दारैरपि धनैरपि ।।६।।<br>

<br>

आपदार्थे धनं रक्षेच्छ्रीमतां कुत अापदः ।<br>

कदाचिच्चलते लक्ष्मीःसंचितोऽपिविनश्यति ।।७।।<br>

यस्मिन् देशे न सम्मानो न वृत्तिर्न च बान्धवः ।<br>

न च विद्यागमऽप्यस्ति वासस्तत्र न कारयेत् ।।८।।<br>

<br>

धनिकः श्रोत्रियो राजा नदी वैद्यस्तु पञ्चमः ।<br>

पञ्च यत्र न विद्यन्ते न तत्र दिवसं वसेत् ।।९।।<br>

लोकयात्रा भयं लज्जा दाक्षिण्यं त्यागशीलता ।<br>

पञ्च यत्र न विद्यन्ते न कुर्य्यात्तत्र सड्गतिम् ।।१०।।<br>

<br>

जानीयात् प्रेषणे भृत्यान् बान्धवान् व्यसनागमे ।<br>

मित्रं चापत्तिकाले तु भार्यां च विभवक्षये ।।११।।<br>

आतुरे व्यसने प्राप्ते दुर्भिक्षे शत्रुसंकटे ।<br>

राजद्वारे श्मशाने च यस्तिष्ठति स बान्धवः ।।१२।।<br>

यो ध्रुवाणि परित्यज्य अध्रुवं परिषेवते ।<br>

ध्रुवाणि तस्य नश्यन्ति अध्रुवं नष्टमेव हि ।।१३।।<br>

वरयेत्कुलजां प्राज्ञो विरूपामपि कन्यकाम् ।<br>

रूपशीलां न नीचस्य विवाहः सद्रॄशे कुले ।।१४।।<br>

नदीनां शस्त्रपाणीनां नखीनां श्रृड्गिणां तथा ।<br>

विश्वासो नैव कर्तव्यः स्त्रीषुराजकुलेषु च ।।१५।।<br>

विषादप्यमृतं ग्राह्यममेध्यादपि काञ्चनम् ।<br>

नीचादप्युत्तमां विद्यांस्त्रीरत्नं दुष्कुलादपि ।।१६।।<br>

<br>

स्त्रीणां द्विगुण आहारो लज्जा चापि चतुर्गणा ।<br>

साहसं षड्गुणं चैव कामश्चाष्टगुणः स्मृत ।।१७।।<br>

<br>

<br>