कनकाई प्रवाह: संशोधनहरू बीचको भिन्नता

 

भानुभक्त आचार्य (१८७१–१९२५) नेपाली कविता इतिहासका चर्चित व्यक्ति हुन् । उनको आगमन पूर्वका कविताका तुलनामा उनको कविता सिर्जना धेरै सरल र स्वाभाविक रूपमा प्रस्तुत भएको पाइन्छ । आचार्यको प्रारम्भिक शिक्षा घरमै प्राप्त भएको देखिन्छ । साहित्य, व्याकरण, ज्योतिष जस्ता विषयहरूको अध्ययनले पूर्णता पायो । तत्कालीन शिक्षा आर्जनको मूल उद्देश्य नै पुराण वाचन र टिप, चिना बनाउन सक्ने हुनु थियो । उनी बारै वर्षको उमेरदेखि ज्योतिषको मर्म बुझ्ने भएका हुनाले तीक्ष्ण स्वभावका मेधावी व्यक्तिका रूपमा परिचित भए । भानुभक्तलाई बाइस वर्षको उमेरमा जीवनमा केही गर्नुपर्छ भत्रे प्रेरणा घाँसीबाट प्राप्त भएको बुझिन्छ । घाँसीले सम्पत्तिको न्यून आर्जनबाट पनि बचत गरी कुवा खनाएर कालान्तरसम्म कीर्ति राख्न खोजेको बुझेपछि भानुभक्त जीवनमा केही नयाँ काम गर्नुपर्छ भत्रे प्रेरणा जागेर नै रामायणको नेपालीमा अनुवाद गर्न लागे । रामायणको बालकाण्ड, अयोध्याकाण्ड, किष्किन्धाकाण्ड, सुन्दरकाण्ड, युद्ध तथा उत्तरकाण्ड आदि काण्डहरूको अनुवाद एघार वर्ष अवधिमा पुरा भयो । उनले रामायणको अनुवादपछि भक्तमाला, प्रश्नोत्तरमाला, वधूशिक्षा, रामगीता र फुटकर कविता आदिको रचना गरेको देखिन्छ । यिनै कविताका आधारमा भानुभक्त आचार्यका प्राप्तिहरूलाई नियाल्ने प्रयास गरिएको छ ।

आध्यात्मिकता

 

 

संसारमा दैवी माया बलवान भएको बुझेर हरिशरणमा मन लगाउँदा ईश्वरीय कृपादृष्टि प्राप्त हुन्छ भन्ने धारणा म पात्रद्वारा व्यक्त गरिएको छ । यो पद्य बाइस श्लोकमा संरचित लघुकाव्य हो । यो शिखरिणी छन्दमा रचिएको छ । यहाँ भानुभक्तले आध्यात्मिक विषयलाई सरल रूपमा प्रस्तुत गरेका छन्

नैतिक सन्देश

 

 

भानुभक्त आचार्यले वधूशिक्षाका माध्यमबाट नारीलाई नैतिक शिक्षा दिएका छन् । उनीहरूमा नैतिक आचरण र कर्तव्य पालन हुनुपर्छ भन्ने चिन्तन प्रस्तुत छ । भानुभक्त नारीहरूले आफ्ना पति, सासू, ससुरा, गुरु आदि मान्यजनको सेवा, सत्कार गर्नुपर्छ भनी नैतिक सन्देश दिने कवि हुन् ।

नेपाली संस्कृति

 

 

लङ्काको सहरीया समाजलाई हनुमानले आतङ्कित बनाएको देखिन्छ । यसरी रामायणका विविध समाजको चित्रण गरिएको छ ।भानुभक्त आचार्यले फुटकर कवितामा पनि उनले देखे, बुझेका समाजको चित्रण गरेकाछन् । काठमाडौं उपत्यकाभित्रको समाज हाँसीखुसी रहेको उल्लेख पाइन्छ । यहाँ भौतिक सुखसुविधा भोगी समाज प्रस्तुत छ ।त्यसैले मानसिक सन्तुष्ट भएको कुरा यसरी उल्लेख गरिएको छ ।

‘खुसी छन् बहुतै मनमा दुनियाँ’

 

 

–डा. ठाकुरप्रसाद पोख्रेल

सहप्राध्यापक मेची बहुमुखी क्याम्पस, भद्रपुर