महाभारत खण्ड ३

वेद व्यास को जन्म को कथा

प्राचीन काल मा सुधन्वा नाम को एक राजा थिए। उनि एक दिन आखेट को लागि वन गये। उनको जाने पछि नै उनको पत्नी रजस्वला भयो। उनले यस समाचार को आफ्नो शिकारी पक्षी को माध्यम ले राजा को नजिकै भिजवाया। समाचार पाउएर महाराज सुधन्वा ले एक दोने मा आफ्नो वीर्य निकालएर पक्षी को दे दिए। पक्षी उन दोने को राजा को पत्नी को नजिकै पुर्यान आकाश मा उड चला। मार्ग मा उन शिकारी पक्षी को एक दोश्रो शिकारी पक्षी मिल्यो। दुवै पंक्षिहरु मा युद्ध होने लागयो। युद्ध को समयमा त्यो दोना पक्षी को पंजे देखि छूट गरेर यमुना मा जा गिरा। यमुना मा ब्रह्मा को शाप देखि माछा बनी एक अप्सरा रहन्थ्यो। माछा रूपी अप्सरा दोने मा बहते हुये वीर्य को निगल गई तथा उनको प्रभाव ले त्यो गर्भवती भयो।

गर्भ पूर्ण भए पछि एक निषाद ले उन माछा को आफ्नो जाल मा फँसा लिया। निषाद ले जब माछा को चीरा त उनको पेट भन्दा एक बालक तथा एक बालिका निकली। निषाद उन शिशुहरु लाई लिएर महाराज सुधन्वा को नजिकै गया। महाराज सुधन्वा को पुत्र न भएको कारण उनले बालक को आफ्नो नजिकै रख लिया जसको नाम मत्स्यराज भयो। बालिका निषाद को नजिकै नै रह गई र उनको नाम मत्स्यगंधा राखियो किनकी उनको अंगहरु देखि माछा को गंध निकलती थियो। उन कन्या को सत्यवती को नाम ले पनि जानिन्छ। ठूलो भए पछि त्यो नाउ खेने को कार्य गर्न लगी एक पल्ट पाराशर मुनि को उनको नाउ मा बस्एर यमुना पार गर्न पर्यो। पाराशर मुनि सत्यवती रूप-सौन्दर्य मा आसक्त हो गये र बोले, “देवि! म तिम्रो साथ सहवास गर्न चाहता हूँ।” सत्यवती ले कहा, “मुनिवर! तपाईं ब्रह्मज्ञानी हो र म निषाद कन्या। हमारा सहवास सम्भव छैन।” तब पाराशर मुनि बोले, “बालिके! तिमी चिन्ता मत करो। प्रसूति भए पछि पनि तिमी कुमारी नै रहोगी।” यति भन्एर उनले आफ्नो योगबल भन्दा चारै ओर घने कुहरे को जाल रच दिए र सत्यवती संग भोग गर्यो। तत्पश्चात् उसलाई आशीर्वाद देते हुये कहा, तिम्रो शरीर देखि जुन माछा को गंध निकलती छ त्यो सुगन्ध मा परिवर्तित हो जायेगी।”

समय आए पछि सत्यवती गर्भ देखि वेद वेदांगहरुमा पारंगत एक पुत्र भयो। जन्म होते नै त्यो बालक ठूलो भयो र आफ्नो माता देखि बोला, “माता! तू जब कहिल्यै पनि विपत्ति मा मलाई स्मरण करेगी, म उपस्थित हो जाउँगा।” यति भन्एर उनि तपस्या गर्न को लागि द्वैपायन द्वीप चले गये। द्वैपायन द्वीप मा तपस्या गर्न तथा उनको शरीर को रंग काला भएको कारण उन्हे कृष्ण द्वैपायन भन्यो जाने लागयो। अगाडी हिड गरेर वेदहरुको भाष्य गर्न को कारण उनि वेदव्यास को नाम ले विख्यात हुये।

स्रोत

सुखसागर को सौजन्य से

बाहिरी कडिहरु

• वेद-पुराण - यहाँ चारै वेद एवं दस भन्दा अधिक पुराण हिन्दी अर्थ सहित उपलब्ध छन्। पुराणहरु लाई यहाँ सुना पनि जान सक्छ।
• महर्षि प्रबंधन विश्वविद्यालय-यहाँ सम्पूर्ण वैदिक साहित्य संस्कृत मा उपलब्ध छ।
• ज्ञानामृतम् - वेद, अरण्यक, उपनिषद् आदि मा सम्यक जानकारी
• वेद एवं वेदांग - आर्य समाज, जामनगर को जालघर मा सबै वेद एवं उनको भाष्य दिये भएका छन्।
• जसको उदेश्य छ - वेद प्रचार
• वेद-विद्या_डट_कम