महाभारत खण्ड १०
द्रौपदी स्वयंवर
सम्पादन गर्नुहोस्
पाण्डवहरु एकाचक्रपुरमा ब्राह्मणको भेष गरेर बसिरहेका बेला पाञ्चाल राजा द्रुपदका छोरी द्रौपदीको स्वयंबर हुने खबर त्यहाँ आई पुगे । एकाचक्रपुरमा धेरै जना ब्राह्मणहरुले पाञ्चाल देशमा रीतिरिवाजको ऊपहार पाउने आशा लिई राजकिय बिबाहको मेला तथा तमाशा हेर्न जाने योजना गरे । आमाको हैसियतले पाञ्चाल देशमा गएर द्रौपदीलाई ल्याउने छोराहरुको मनसायलाई कुन्तीले बुझिन् ।
कुन्तीले युधिष्ठिरलाई भनिन् – “हामीहरु यस देशमा बसेको धेरै दिन भैसकेको छ । अरु कहिँ जाने बिचार गर्ने बेला भएको छ । हामीले पत्याइ नलागे सम्म यहाँका पहाड र खोँचहरु हेरी सकेका छौँ । हामीलाई दिइएका भिक्षा पनि कम हूँदै गइरहेको छ । अब यहीँ रमाएर धेरै बस्नु ठिक हुँदैन । त्यस कारण हामी द्रुपद राज्यमा जाऔँ । त्यस राज्य निष्कपट र समृध्द शिल भएर नाम चलेको छ ।” कुन्ती सांसारिक ज्ञान तथा ब्यबहारमा कसै भन्दा कम थिइनन् । उनले छोराहरुको बिचार राम्रो संग बुझ्न सकिन् । छोराहरुलाई आफ्नो बिचार ब्यक्त गर्न अपठ्यारो परेको कुरालाई जानेर पनि गोप्य नै राख्न सफल भइन् । स्वयंबर हेर्न ब्राह्मणहरु बथान बथान भएर द्रुपद राज्यमा गए । पाण्डवहरु पनि ब्राह्मणको भेष गरी तिनीहरु संगै मिली गए । धेरै हिँडे पछि तिनीहरु पाञ्चाल देशको सुन्दर शहरमा पुगे ।
कुनै प्रतिष्ठा नभएका केही नजान्ने ब्राह्मणहरु जस्तै भएर एउटा कुम्हालेको घरमा डेरा गरी बसे । बाहिरबाट हेर्दा द्रुपद र द्रोण मिलेका जस्तो देखिन्थ्यो । तर द्रुपदले द्रोणबाट पाएको बेइज्जतिलाई कहिले पनि बिर्सेर छोडन सकेका थिएन । द्रुपदको एउटा इच्छा छोरीलाई अर्जुन सित बिबाह गर्नु थियो ।
द्रोणले अर्जुनलाई यस्तो माया गर्दथ्यो कि उनले आफ्नो शिष्यको ससुरालाई भयानक शत्रु भनि मान्न सक्तैन थियो । युद्ध भयो भने अर्जुनको ससुरा भएको कारणले द्रुपद सर्बथा बलिया हुन्थे । पाण्डवहरु वारणावतमा बिनाश भएको खबर सुनेको बेला उनले ठूलो दु:ख मानेका थिए । तर पछिबाट उनिहरु उम्केका थिए भन्ने हल्लाले उनलाई संचो भएको थियो । पाहुना घरहरुको बिचमा बिबाह स्थल राम्ररी सजाइएको थियो । अनेक ढाँचाका पाहुना घरहरु राम्रा राम्रा गरी बनाएका थिए । सर्ब साधारण जनताको मनोरन्जनको लागि मन बहलाउने दृष्य र तमाशाहरुको प्रबन्ध गरेका थिए । त्यहाँ चौध दिन सम्म लगातार उत्कृष्ट उत्सब भयो । बिबाह स्थलमा मजबुत फलामे धनुष राखिएको थियो । राजकुमारीको पाणी ग्रहण गर्न उमेदबारहरुले घुमिरहेको तारोमा राखिएको माछाको नानीमा पर्ने गरी तीर हान्नु पर्ने थियो । यस्को लागि अपूर्ब बल र दक्षता चाहिन्थ्यो । उनकी छोरी पाउनलाई सो कार्य गर्नु पर्नेछ भनि द्रुपदले घोषणा गरेका थिए । भारत बर्षका सबै ठाउँबाट धेरै बीर राजकुमारहरु त्यहाँ जम्मा भएका थिए । धृतराष्ट्रका छोराहरु, कर्ण, कृष्ण, शिशुपाल, जरासन्ध र सल्य पनि त्यहाँ थिए ।
पांचाल-राज्य मा अर्जुन को लक्ष्य-भेदन को कौशल देखि मत्स्यभेद भए पछि पाँचों पाण्डवों ले द्रौपदी को पत्नीरूप मा प्राप्त गर्यो।द्रौपदी पंच-कन्याहरुमा भन्दा एक छं जसलाई चिर-कुमारी भनिन्छ। जब पाण्डव तथा कौरव राजकुमारों को शिक्षा पूर्ण भयो त उनले द्रोणाचार्य को गुरु दक्षिणा दिन चाहा। द्रोणाचार्य को द्रुपद को द्वारा गरिएको आफ्नो अपमान को स्मरण हो आयो र उनले राजकुमारों देखि कहा, “राजकुमारों! यदि तिमी गुरुदक्षिणा दिन नै चाहते हो त पाञ्चाल नरेश द्रुपद को बन्दी बनाएर मेरो समक्ष प्रस्तुत करो। यही तिमी मान्छेकी गुरुदक्षिणा होगी।” गुरुदेव को यस प्रकार भन्ए पछि समस्त राजकुमार आफ्नो-आफ्नो अस्त्र-शस्त्र लिएर पाञ्चाल देश तिर चले।
पाञ्चाल पुगए पछि अर्जुन ले द्रोणाचार्य देखि कहा, “गुरुदेव! तपाईं पहिले कौरवहरुलाई राजा द्रुपद देखि युद्ध गर्ने आज्ञा दीजिये। यदि उनि द्रुपद को बन्दी बनाउन मा असफल रहे त हामी पाण्डव युद्ध गर्नेछन्।” गुरु को आज्ञा मिलए पछि दुर्योधन को नेतृत्व मा कौरवों ले पाञ्चाल मा आक्रमण गर्यो। दुवै पक्षहरु को मध्य भयंकर युद्ध होने लागयो किन्तु अन्त मा कौरव परास्त हो गरेर भाग निकले। कौरवहरुलाई पलायन करते देख पाण्डवों ले आक्रमण आरम्भ गर्यो। भीमसेन तथा अर्जुन को पराक्रम को समक्ष पाञ्चाल नरेश को सेना हार गई। अर्जुन ले अगाडी बढएर द्रुपद को बन्दी बनयो लिया र गुरु द्रोणाचार्य को समक्ष ले आये।
द्रुपद को बन्दी को रूप मा देख गरेर द्रोणाचार्य ले कहा, “हे द्रुपद! अब तिम्रो राज्य को स्वामी म भयो हूँ। म त तिमीलाई आफ्नो मित्र समझ गरेर तिम्रो नजिकै आएको थियो किन्तु तिमीले मलाई आफ्नो मित्र स्वीकार गरेको थिएन। अब बताओ के तिमी मेरी मित्रता स्वीकार करते हो?” द्रुपद ले लज्जा देखि सिर झुकयो लिया र आफ्नो भूल को लागि क्षमायाचना करते हुये बोले, “हे द्रोण! तपाईंलाई आफ्नो मित्र न मानन मेरी भूल थियो र उनको लिये अब मेरो हृदय मा पश्चाताप छ। म तथा मेरो राज्य दुवै नै अब तपाईंको आधीन छन्, अब तपाईंको जुन इच्छा हो गर्नुहोस।” द्रोणाचार्य ले कहा, “तिमीले भन्यो थियो कि मित्रता समान वर्ग को मान्छेमें हुन्छ। अतः म तुम लेबराबरी को मित्र भाव राखन को लागि तिमीलाई तुम्हारा आधा राज्य लौटा रहयो हूँ।” यति भन्एर द्रोणाचार्य ले गंगा नदी को दक्षिणी तट को राज्य द्रुपद को सौंप दिए र शेष को स्वयं रख लिया।
कालान्तर मा पाण्वों ले धेरै अन्य विद्याहरु को अध्ययन गर्यो। भीमसेन ले बलराम को गुरू मानएर खम्भ-गदा आदि को शिक्षा प्राप्त गर्यो। यस समय सम्म युधिष्ठिर को गुणों कि प्रशंसा देश-देशान्तर मा होने लगी। समय आए पछि धृतराष्ट्र ले युधिष्ठिर को युवराज को पद मा आसीन गर्यो थियो।
गुरु द्रोण देखि पराजित भएको उपरान्त महाराज द्रुपद अत्यन्त लज्जित हुये र उनलाई कुनै प्रकार देखि नीचा दि खान उपाय सोचने लगे। त्यहि चिन्ता मा एक पल्ट उनि घूमते हुये कल्याणी नगरी को ब्राह्मणों को बस्ती मा जा पहुँचे। वहाँ उनको भेंट याज तथा उपयाज नामक महान कर्मकाण्डी ब्राह्मण भाइयों देखि भए। राजा द्रुपद ले उनको सेवा गरेर उनलाई प्रसन्न गर्यो एवं उन लेद्रोणाचार्य को मारने को उपाय पूछा। उनको सोधे पछि ठूलो भाइ याज ले कहा, "यसको लिये तपाईं एक विशाल यज्ञ को आयोजन गरेर अग्निदेव को प्रसन्न कीजिये जसबाट कि उनि तपाईंलाई उनि महान बलशाली पुत्र को वरदान दिनुहोसगे।" महाराज ले याज र उपयाज देखि उनको कहे अनुसार यज्ञ करवाया। उनको यज्ञ देखि प्रसन्न हो गरेर अग्निदेव ले उनलाई एक यस्तो पुत्र दिए जुन सम्पूर्ण आयुध एवं कवच कुण्डल देखि युक्त थियो। उनको पश्चात् उन यज्ञ कुण्ड भन्दा एक कन्या उत्पन्न भए जसको आँखा खिले हुये कमल को समान देदीप्यमान थिए, भौहें चन्द्रमा को समान वक्र थिए तथा उनको वर्ण श्यामल थियो। उनको उत्पन्न होते नै एक आकाशवाणी भए कि यस बालिका को जन्म क्षत्रियों को सँहार र कौरवों को विनाश को हेतु भएको छ। बालक को नाम धृष्टद्युम्न एवं बालिका को नाम कृष्णा राखियो।
पाण्डवहरुलाई एकचक्रा नगरी मा रहते केहि काल व्यतीत भयो त एक दिन उनको यहाँ भ्रमण करता भयो एक ब्राह्मण आयो। पाण्डवों ले उनको यथोचित सत्कार गरेर पूछा, “देव! तपाईंको आगमन कहाँ देखि भइ रहेको छ ?” ब्राह्मण ले उत्तर दिए, “म महाराज द्रुपद को नगरी पाञ्चाल देखि आ रहयो हूँ। वहाँ मा द्रुपद को कन्या द्रौपदी को स्वयंवर को लागि अनेक देशहरु को राजा-महाराजा पधारे हुये छन्।” पाण्डवों ले प्रश्न गर्यो, “हे ब्राह्मणोत्तम! द्रौपदी मा क्या-क्या गुण तथा विशेषताहरु हैं?” यस मा ब्राह्मण बोला, “पाण्डवगण! गुरु द्रोण देखि पराजित भएको उपरान्त महाराज द्रुपद अत्यन्त लज्जित हुये र उनलाई कुनै प्रकार देखि नीचा दि खान उपाय सोचने लगे। त्यहि चिन्ता मा एक पल्ट उनि घूमते हुये कल्याणी नगरी को ब्राह्मणों को बस्ती मा जा पहुँचे। वहाँ उनको भेंट याज तथा उपयाज नामक महान कर्मकाण्डी ब्राह्मण भाइयों देखि भए। राजा द्रुपद ले उनको सेवा गरेर उनलाई प्रसन्न गर्यो एवं उन लेद्रोणाचार्य को मारने को उपाय पूछा। उनको सोधे पछि ठूलो भाइ याज ले कहा, “यसको लिये तपाईं एक विशाल यज्ञ को आयोजन गरेर अग्निदेव को प्रसन्न कीजिये जसबाट कि उनि तपाईंलाई उनि महान बलशाली पुत्र को वरदान दिनुहोसगे।” महाराज ले याज र उपयाज देखि उनको कहे अनुसार यज्ञ करवाया। उनको यज्ञ देखि प्रसन्न हो गरेर अग्निदेव ले उनलाई एक यस्तो पुत्र दिए जुन सम्पूर्ण आयुध एवं कवच कुण्डल देखि युक्त थियो। उनको पश्चात् उन यज्ञ कुण्ड भन्दा एक कन्या उत्पन्न भए जसको आँखा खिले हुये कमल को समान देदीप्यमान थिए, भौहें चन्द्रमा को समान वक्र थिए तथा उनको वर्ण श्यामल थियो। उनको उत्पन्न होते नै एक आकाशवाणी भए कि यस बालिका को जन्म क्षत्रियों को सँहार र कौरवों को विनाश को हेतु भएको छ। बालक को नाम धृष्टद्युम्न एवं बालिका को नाम कृष्णा राखियो। द्रुपद ले धृष्टद्युम्न को शिक्षा को लागि द्रोणाचार्य को नजिकै भेज दिए र द्रोणाचार्य आफ्नो समस्त शत्रुता को त्याग गरेर उन बालक को विद्या प्रदान गर्न लगे। बालिका अब युवा भएर अत्यन्त लावण्यमयी भयो छ र त्यसै को स्वयंवर होने वाला हो।
उस ब्राह्मण को प्रस्थान गर्न को पश्चात् पाण्डवों देखि भेंट गर्न वेदव्यास जी आ पहुँचे। वेदव्यास ले पाण्डवहरुलाई आदेश दिए कि तिमी मान्छे पाञ्चाल चले जाओ। वहाँ द्रुपद कन्या पाञ्चाली को स्वयंवर होने जा रहेको छ । त्यो कन्या तिमी मान्छेके सर्वथा योग्य छ किनकी पूर्व जन्म मा उनले भगवान शंगर गर्यो तपस्या गरेको थियो र उनको तपस्या देखि प्रसन्न हो गरेर शिव जी ले उसलाई अर्को जन्म मा पाँच उत्तम पति प्राप्त भएको वरदान दिए थियो। त्यो देविस्वरूपा बालिका सबै भाँति देखि तिमी मान्छेके योग्य नै छ। तिमी मान्छे वहाँ जा गरेर उसलाई प्राप्त करो। यति भन्एर वेद व्यास वहाँ देखि चले गये। पाञ्चाल देश को यात्रा करते-करते पाण्डव रात्रि को समय श्रायण तीर्थ मा पहुँचे। वहाँ मा गन्धर्वराज चित्ररथ आफ्नो स्त्रिहरु संग विहार गरिहेका थिए। पाण्डवहरुलाई आते देख चित्ररथ ले टाढा नै देखि कहा, “सावधान! यस समय यहाँ मा कुनै को पनि प्रवेश वर्जित छ किनकी रात्रि को समय जल मा पूर्ण रूप ले गन्धर्वहरुको अधिकार हुन्छ। तिमी मान्छे प्रातःकाल भएको पश्चात् नै यहाँ प्रवेश गरेर सकते हो।” चित्ररथ को वचनहरुलाई सुन गरेर अर्जुन क्रोधित भएर बोले, “अरे मूर्ख! नदी, पहाड, समुद्र मा कुनै को पनि कुनै अधिकार हैन होता। फेरि गंगा त सबैको माता छ, यिनी मा त कुनै को अधिकार हो नै हैन सकता।” अर्जुन को यस्तो भन्ए पछि चित्ररथ ले अर्जुन मा विषैले बाणों को बौछार गर्न आरम्भ गर्यो। उन विषैले बाणहरुको जवाब अर्जुन ले आग्नेय बाणों देखि दिए र चित्ररथ उनको बाणों को लागए पछि घाइते भएर भूमि मा गिर पडे। तत्काल अर्जुन उनको बालहरुलाई पकड गरेर उसलाई घसीटते हुये युधिष्ठिर को नजिकै ले गये। चित्ररथ को दुर्दशा देख गरेर कुम्भानसी नामक उनको पत्नी विलाप करती भए युधिष्ठिर को नजिकै पहुँची र आफ्नो पति को प्राणों को भिक्षा माँगने लगी। स्त्री को प्रार्थना देखि द्रवित हो गरेर युधिष्ठिर ले चित्ररथ को क्षपोथीन करते हुये मुक्त गर्यो।
कान्तिहीन चित्ररथ ले पाण्डवों देखि क्षमायाचना करते हुये कहा, “म तपाईं मान्छेके बल-पौरुष देखि अत्यन्त प्रभावित भयो हूँ तथा आफ्नो भूल स्वीकार करता हूँ। यदि तपाईं मान्छेको स्वीकार हो त म आपसंग मित्रता गर्न चाहता हूँ।” पाण्डवों ले उनको मित्रता स्वीकार गर्यो। मित्रता भए पछि चित्ररथ ले पाण्डवहरुलाई चाक्षुसी विद्या को प्रयोग सिखाया जसबाट उनि सूक्ष्म देखि सूक्ष्म वस्तु को देख सकते थिए किन्तु उनि कुनै को दृष्टिगोचर हैन हो सकते थिए। यसको बदलामा अर्जुन ले गन्धर्वराज चित्ररथ को आग्नेयास्त्र को प्रयोग सिखाया। यसको पश्चात् चित्ररथ गन्धर्वलोक चले गये र पाण्डवों ले पाञ्चाल को लागि प्रस्थान गर्यो।
मार्ग मा पाण्डवों को भेंट धौम्य नामक ब्राह्मण देखि भए र उनि उससंग ब्राह्मणहरुको वेश धर गरेर द्रुौपदी को स्वयंवर मा पहुँचे। स्वयंवर सभा मा अनेक देशहरु को राजा-महाराजा एवं राजकुमार पधारे हुये थिए। एक ओर श्री कृष्ण आफ्नो ठूलो भाइ बलराम तथा गणमान्य यदुवंशियों संग विराजमान थिए। वहाँ उनि ब्राह्मणों को पंक्ति मा जा गरेर बैठ गये। केहि नै अबेर मा राजकुमारी द्रौपदी हात मा वरमाला लिये आफ्नो भाइ धृष्टद्युम्न संग उन सभा मा पहुँचीं। धृष्टद्युम्न ले सभा को सम्बोधित करते हुये कहा, “हे विभिन्न देश ले पधारे राजा-महाराजाहरु एवं अन्य गणमान्य जनों! यस मण्डप मा बने स्तम्भ को माथि बने हुये उन घूमते हुये यंत्र मा ध्यान दीजिये। उन यन्त्र मा एक माछा लटकी भए छ तथा यंत्र संग घूमदैछ। तपाईंलाई स्तम्भ को तल रखे हुये तैलपात्र मा माछा को प्रतिबिम्ब को देखते हुये बाण चलाउनर माछा को आँखा को निशाना बनाउन छ। माछा को आँखा मा सफल निशाना लगान वाला देखि मेरी बहिनी द्रौपदी को विवाह हुनेछ।”
एक पछि एक सबै राजा-महाराजा एवं राजकुमारों ले माछा मा निशाना साधनहरु को प्रयास गरे किन्तु सफलता हात न लगी र उनि कान्तिहीन भएर आफ्नो स्थान मा फर्किए। यिनी असफल मान्छेमें जरासंघ, शल्य, शिशुपाल तथा दुर्योधन दुःशासन आदि कौरव पनि सम्मिलित थिए। कौरवों को असफल भए पछि दुर्योधन को परम मित्र कर्ण ले माछा को निशाना बनाउन को लागि धनुष उठाया किन्तु उनलाई देख गरेर द्रौपदी बोल उठीं, “यो सूतपुत्र छ यसैले म यसको वरण हैन गरेर सकती।” द्रौपदी को वचनहरुलाई सुन गरएर्ण ले लज्जित हो गरेर धनुष बाण रख दिए। उनको पश्चात् ब्राह्मणों को पंक्ति देखि उठएर अर्जुन ले निशाना लगान को लागि धनुष उठयो लिया। एक ब्राह्मण को राजकुमारी को स्वयंवर को लागि उद्यत देख वहाँ उपस्थित जनहरुलाई अत्यन्त आश्चर्य भयो किन्तु ब्राह्मणों को क्षत्रियों भन्दा अधिक श्रेष्ठ भएको कारण ले उनलाई कुनै रोक न सका। अर्जुन ले तैलपात्र मा माछा को प्रतिबिम्ब को देखते हुये एक नै बाण देखि माछा को आँखा को भेद दिए। द्रौपदी ले अगाडी बढएर अर्जुन को गले मा वरमाला डाल दिए।
एक ब्राह्मण को गले मा द्रौपदी को वरमाला डालते देख समस्त क्षत्रिय राजा-महाराजा एवं राजकुमारों ले क्रोधित हो गरेर अर्जुन मा आक्रमण गर्यो। अर्जुन को सहायता को लागि शेष पाण्डव पनि आ गये र पाण्डवों तथा क्षत्रिय राजाहरु मा घमासान युद्ध होने लागयो। श्री कृष्ण ले अर्जुन को पहिले नै पहिचान लिएको थियो, यसैले उनले बीच बचाव करको युद्ध लाई शान्त गरयो दिए। दुर्योधन ले पनि अनुमान लागयो लिया कि निशाना लगान वाला अर्जुन नै रहयो हुनेछ र उनको साथ दिन वाला शेष पाण्डव रहे होंगे। वारणावत को लाक्षागृह देखि पाण्डवों को बच निकलने मा उसलाई अत्यन्त आश्चर्य होने लागयो।
पाण्डव द्रौपदी को साथ लिएर वहाँ पहुँचे जहाँ उनि आफ्नो माता कुन्ती संग निवास गरिहेका थिए। द्वार देखि नै अर्जुन ले पुकार गरेर आफ्नो माता देखि कहा, “माते! आज हामी मान्छे तपाईंको लिये एक अद्भुत् भिक्षा लिएर आये छन्।” उन मा कुन्ती ले भित्र देखि नै कहा, “पुत्रों! तिमी मान्छे आपस मा मिल-बाँट उनको उपभोग गरेर लो।” त्यस पछि यो ज्ञात भए पछि कि भिक्षा वधू को रूप मा छन्, कुन्ती को अत्यन्त पश्चाताप भयो किन्तु माता को वचनहरुलाई सत्य सिद्ध गर्न को लागि कुन्ती ले पाँचों पाण्डवहरुलाई पति को रूप मा स्वीकार गर्यो।
पाण्डवों को द्रौपदी को साथ लिएर आफ्नो निवास मा पुगन को केहि काल पश्चात् उनको पीछे-पीछे कृष्ण पनि वहाँ मा आ पहुँचे। कृष्ण ले आफ्नो बुआ कुन्ती को चरणस्पर्श गरेर को आशीर्वाद प्राप्त गरे अझ सबै पाण्डवों देखि गले मिले। औपचारिकताएँ पूर्ण भएको पश्चात् युधिष्ठिर ले कृष्ण देखि पूछा, “हे द्वारिकाधीश! तपाईंले हाम्रो यस अज्ञातवास मा हामिलाई पहिचान कसरि लिया?” कृष्ण ले उत्तर दिए, “भीम र अर्जुन को पराक्रम को देखने को पश्चात् भला म तपाईं मान्छेको कसरि न पहचानता।” सबै देखि भेंट भेट गरेर कृष्ण वहाँ देखि आफ्नो नगरी द्वारिका चले गये।
फिर पाँचों भाइयों ले भिक्षावृति देखि भोजन सामाग्री एकत्रित गरे र उसलाई लाकर माता कुन्ती को अगाडी रख दिए। कुन्ती ले द्रौपदी देखि कहा, “देवि! यस भिक्षा भन्दा पहिले देवताहरु को अंश निकालो। फेरि ब्राह्मणहरुलाई भिक्षा दो। तत्पश्चात् आश्रितहरुको अंश अलग करो। उसपछि जुन शेष बचे उनको आधा भाग भीम को र शेष आधा भाग हामी सबै को भोजन को लागि परोसो।” पतिव्रता द्रौपदी ले कुन्ती को आदेश को पालन गर्यो। भोजन को पश्चात् कुशासन मा मृगचर्म बिछा गरेर उनि सो गये। द्रौपदी माता को खुट्टाहरु तिर सोई।
द्रौपदी को स्वयंवर को समय दुर्योधन संग नै साथ द्रुपद, धृष्तद्युम्न एवं अनेक अन्य मान्छेको संदेह भएको थियो कि उनि ब्राह्मण पाण्डव नै छन्। उनको परीक्षा गर्न को लागि द्रुपद ले धृष्टद्युम्न को पठाएर उनलाई आफ्नो राजप्रासाद मा बुलवा लिया। राजप्रासाद मा द्रुपद एवं धृष्टद्युम्न ले पहिले राजकोष को दिखाया किन्तु पाण्डवों ले वहाँ रखे रत्नाभूषणों तथा रत्न-माणिक्य आदि मा कुनै प्रकार को रुचि हैन दिखाई। किन्तु जब उनि शस्त्रागार मा गये त वहाँ रखे अस्त्र-शस्त्रों उन सबै ले धेरै अधिक रुचि प्रदर्शित गरे र आफ्नो रुचि को शस्त्रहरुलाई आफ्नो नजिकै रख लिया। उनको क्रिया-कलाप देखि द्रुपद को विश्वास भयो कि यो ब्राह्मण को रूप मा योद्धा नै छन्। द्रुपद ले युधिष्ठिर देखि पूछा, “हे आर्य! तपाईंको पराक्रम को देख गरेर मलाई विश्वास भएको छ कि तपाईं मान्छे ब्राह्मण छैनन्। कृपा गरेर तपाईं आफ्नो सही परिचय दीजिये।” उनको वचनहरुलाई सुन गरेर युधिष्ठिर ले कहा, “राजन्! तपाईंको कथन अक्षरशः सत्य छ। हामी पाण्डु-पुत्र पाण्डव छन्। म युधिष्ठिर हूँ र यो मेरो भाइ भीमसेन, अर्जुन, नकुल एवं सहदेव छन्। हाम्रो माता कुन्ती तपाईंको पुत्री द्रौपदी संग तपाईंको महल मा छन्।”
युधिष्ठिर को कुरा सुन गरेर द्रुपद अत्यन्त प्रसन्न हुये र बोले, “आज भगवान ले मेरी सुन ली। म चाहता थियो कि मेरी पुत्री को विवाह पाण्डु को पराक्रमी पुत्र अर्जुन संग नै हो। म आज नै अर्जुन र द्रौपदी को विधिवत विवाह को प्रबन्ध करता हूँ।” यस मा युधिष्ठिर ले कहा, “राजन्! द्रौपदी को विवाह त हामी पाँचों भाइयों संग हुनु छ।” यो सुन गरेर द्रुपद आश्चर्यचकित हो गये र बोले, “यो कसरि सम्भव है? एक पुरुष को अनेक पत्निहरु अवश्य हुन सक्छं, किन्तु एक स्त्री को पाँच पति हो यस्तो त न कहिल्यै देख्यो गएको छ र न सुना नै गएको छ।” युधिष्ठिर ले कहा, “राजन्! न त म कहिल्यै मिथ्या भाषण करता हूँ र न त कुनै कार्य धर्म या शास्त्र को विरुद्ध करता हूँ। हाम्रो माता ले हामी सबै भाइयहरुलाई द्रौपदी को उपभोग गर्ने आदेश दिए छ र म माता को आज्ञा को अवहेलना कदापि हैन गरेर सकता।” त्यहि समयमा वहाँ मा वेदव्यास जी पधारे र उनले द्रुपद को द्रौपदी को पूर्व जन्म मा तपस्या देखि प्रसन्न हो गरेर शंकर भगवान को द्वारा पाँच पराक्रमी पति प्राप्त गर्न को वर दिनहरु कुरा बताए।
वेदव्यास जी को वचनहरुलाई सुन गरेर द्रुपद को सन्देह समाप्त भयो र उनले आफ्नो पुत्री द्रौपदी को पाणिग्रहण संस्कार पाँचों पाण्डवों संग ठूलो धूमधाम संग गर्यो। यस विवाह मा विशेष कुरा यो भए कि देवर्षि नारद ले स्वयं पधार गरेर द्रौपदी को प्रतिदिन कन्यारूप हो जाने को आशीर्वाद दिए।
पाण्डवों को जीवित होने तथा द्रौपदी संग विवाह भएको कुरा जोड भन्दा सबै ओर फैल गई। हस्तिनापुर मा यस समाचार को मिलए पछि दुर्योधन र उनको सहयोगिहरु को दुःख को पारावार न रहयो। उनि पाण्डवहरुलाई उनको राज्य लौटाना हैन चाहते थिए किन्तु भीष्म, विदुर, द्रोण आदि को द्वारा धृतराष्ट्र को सम्झिन तथा दबाव हालन को कारण उनलाई पाण्डवहरुलाई राज्य को आधा भाग दिन को लागि विवश हुनु पर््यो। विदुर पाण्डवहरुलाई बुला लाये, धृतराष्ट्र, द्रोणाचार्य, कृपाचार्य, विकर्ण, चित्रसेन आदि सबै ले उनको अगवानी को र राज्य को खाण्डव वन नामक भाग उनलाई दे दिइएको। पाण्डवों ले उन खाण्डव वन मा एक नगरी को स्थापना गरेर उनको नाम इन्द्रप्रस्थ राखयो तथा इन्द्रप्रस्थ को राजधानी बनाएर राज्य गर्न लगे। युधिष्ठिर को लोकप्रियता को कारण कौरवों को राज्य को अधिकांश प्रजाजन पाण्डवों को राज्य मा आएर बस गये।
स्रोत
सम्पादन गर्नुहोस्सुखसागर को सौजन्य से
बाहिरी कडिहरु
सम्पादन गर्नुहोस्- वेद-पुराण - यहाँ चारै वेद एवं दस भन्दा अधिक पुराण हिन्दी अर्थ सहित उपलब्ध छन्। पुराणहरु लाई यहाँ सुना पनि जान सक्छ।
- महर्षि प्रबंधन विश्वविद्यालय-यहाँ सम्पूर्ण वैदिक साहित्य संस्कृत मा उपलब्ध छ।
- ज्ञानामृतम् - वेद, अरण्यक, उपनिषद् आदि मा सम्यक जानकारी
- वेद एवं वेदांग - आर्य समाज, जामनगर को जालघर मा सबै वेद एवं उनको भाष्य दिये भएका छन्।
- जसको उदेश्य छ - वेद प्रचार
- वेद-विद्या_डट_कम
ढाँचा:महाभारत कथा ढाँचा:पुराण ढाँचा:वैदिक साहित्य ढाँचा:महाभारत ढाँचा:रामायण ढाँचा:हिन्दू धर्म